Teknoloji Yardımıyla Psikoloji Desteğini Pazarlamak

Bu yazımızda teknoloji yardımıyla psikolojik destek sunan platformlardan bazılarını ele aldım. Pazarlama yaklaşımları ve eşleşme sistemleriyle ilgili ufak bir değerlendirme yaptım.

Neden? Çünkü hepimiz hayatta zorlukla baş etmeye çalışıyoruz. Bu zorlukların kendisi veya sebep olduğu sonuçlar bizim ruhsal durumumuzu etkiliyor.

Bahsi geçen hiçbir platformdan hizmet almadım ve hiçbir şekilde ticari bir ilişkim, çıkarım yoktur. Konu psikoloji olunca hassas olmamız gerekiyor.

Bu makaleye araştırmaları, konuk yazarlıkları ve görüşleriyle katkısı bulunan Zeynep Ergen, Ceyhun C Canbazoğlu ve Umutcan Akova’ya teşekkür ediyorum.

İnsan Sorunları

İnsan, yakınlık ve arkadaşlık kuran bir varlık. İnsan olmak ise zihinsel ve duygusal birçok parametreye bağlı.

“Bugün biraz solgun görünüyorsun? İyi misin?” veya “Kafanı bir şeye mi taktın?” diyen arkadaşlarınız olabilir.

“Son zamanlarda performansın biraz düştü…” diyen yöneticiniz olabilir.

“Hayat beni çok yordu; yataktan çıkmak istemiyorum.” diyen bir girişimci olabilirsiniz.

Hepimiz insan olarak anlaşılmak isteriz. Duyulmak ve/veya içinde bulunduğu zorluğu aşmak isteriz.

Bu noktada sorununuzu nasıl çözeceksiniz? Engeli nasıl aşacaksınız? İyileşmek için ne yapacaksınız?

Depresyon, Stres ve Diğer Psikolojik Sorunlar Dünyada Artıyor 

Sağlık Bakanlığı'nın kayıtlı verilerine göre ruh sağlığını düzeltmek için kullanılan ilaç tüketiminde 10 yılda yüzde 63 artış oldu. Türkiye'deki her bin kişiden 52,5'i antidepresan kullanıyor. Ipsos'un hazırladığı Ruh Sağlığı Raporu 2024'e göre, Türkiye'de ruhsal bir hastalıktan muzdarip olanların oranı %38. Peki dünyada durum nasıl?

Ukrayna, ABD ve Avustralya nüfusa göre dünyadaki en yüksek depresyona oranına sahip. Meraklıysan buraya bakabilirsin.

Başka bir kaynakta ise AB ülkeleri arasında İzlanda, Portekiz, İsveç ve Almanya en yüksek depresyon oranına sahip.

Sorunun Arttığı Yerde Çözüm Önerileri De Artar

Bunca ruhsal sorun varken psikolojik destek platformlarının artması sürpriz değil. Çünkü aslında bakarsanız hepsi aynı ihtiyaca hitap ediyor: Psikolojik desteği erişilebilir kılmak. Betterhelp, Talkspace, Yalnız Değilim, Hiwell, Heltia ve benzerleri gibi ABD ve Türkiye’den birçok platform aslında psikolojik yardıma ulaşmanızı sağlayan bir pazaryeri gibi. İhtiyaç sahibi ile psikolojik danışmanlık veren insanları doğru bir şekilde buluşturmaya çalışıyor. Bunun dışında psikolojik danışmanlık merkezleri genelde arama motoru reklamcılığı ve SEO ile insanlara ulaşmaya çalışıyor.

Arkadaşınıza, eşinize dostunuza psikolog sormadan daha kolay, ihtiyacınıza ve tercihinize göre psikolog bulmanızın mümkün. Peki burada şu soru akıllara takılıyor:

Acaba psikolojik danışman tercihleriniz sizin daha iyi olmanızı engelleyebilir mi? Bilmediğimiz bir alan olduğu için tercihinizin size iyi gelip gelmeyeceğini önden kestirmek imkansız. Birisine iyi gelen bir tercih diğerine iyi gelmeyebilir. Bu risk aslında çevrenizden veya Google aramasından bulma durumunda da aynı. Eğer psikolog ihtiyacınız olduysa şu kriterlere dikkat edeceğinizi aşağı yukarı bilirsiniz:

Güvenilir mi?

Hangi üniversiteden mezun?

Deneyimli mi? Ne kadar deneyimli?

Bütçesi uygun mu?

Online/offline mı?

Hangi psikolojik yaklaşımla benim sorunuma daha iyi gelir?

Burada önemli olan çare aramanız. Kafanıza, bütçenize uygun bir danışanı bulduktan sonra memnun kalmazsanız başkasına bakabilirsiniz. Ancak çok da fazla danışana giderseniz sorununuza çare aramayı ertelemeniz de mümkün! Veya çare ararken geçen sürede sorunun yok olduğunu gözlemlemeniz de!

Tüm Platformlar Eşleştirme Anlamında Birbirine Benziyor - Zeynep Ergen’in Katkılarıyla

BetterHelp:

Uygulama, kullanıcıların ruhsal sağlık durumları hakkında bilgi edinmek amacıyla başlangıçta kapsamlı bir anket sunuyor. Bu anket, kullanıcının terapi ihtiyaçlarını belirlemeye ve en uygun terapisti eşleştirmeye yardımcı oluyor. Ayrıca, her seans sonrası kullanıcılara deneyimlerini değerlendirme imkânı veriliyor ve bu geri bildirimler terapistin önerilerini şekillendirmede kullanılıyor. KVKK kapsamında, bu tür kişisel verilerin işlenmesi sırasında kullanıcıdan açık rıza alınmalıdır, ki alınıyor.

Eşleştirme algoritmaları ile kullanıcılara uygun terapistler atanıyor ve terapist seçiminde uzmanlık alanı ve kullanıcı tercihlerine dikkat ediliyor. Kullanıcılar, seans sonrasında deneyimlerini değerlendiriyor ve terapist hakkında geri bildirim verebiliyor.

Böylece BetterHelp kullanıcı geri bildirimlerine dayalı olarak terapist önerilerini yeniden şekillendirip optimize ediyor.

Talkspace:

Kullanıcılar, ruhsal sağlık durumları ve hedefleriyle ilgili sorulara yanıt vererek profil oluşturuyor. Bu bilgiler ile algoritmalar kullanıcılara en uygun terapisti eşleştirmek için öneri sunuyor. KVKK'ya göre, bu tür kişisel verilerin kullanılması yalnızca rızaya dayalı olarak yapılabilir. Ayrıca, kullanıcılar burada da her seans sonrasında deneyimlerini değerlendirebiliyor ve bu geribildirimler terapistin seçimini ve seans planlamasını optimize etmek için kullanılıyor.

Talkspace aynı zamanda psikiyatrist de buluyor.

YalnızDeğilim:

Bu uygulama, kısa bir değerlendirme formuyla başlıyor ve terapist eşleştirmesi yapılırken kullanıcının kişisel tercihleri ve terapistin uzmanlık alanları dikkate alınıyor. Kullanıcılar, seans sonrası memnuniyet değerlendirmesi yapıyor ve bu geri bildirimler daha sonraki zamanlarda terapistin seçimini etkileyebiliyor. Ancak bu tür geri bildirimlerin anonim tutulması ve kullanıcı verilerinin korunması zorunludur.

Onboarding açısından Yalnız Değilim çok daha sade bir süreç izliyor.

Hiwell:

Benzer eşleşme yöntemiyle kullanıcının tercihine göre psikolojik danışman bulunuyor.

Detaylı ve kapsamlı psikolojik testler sunuyor. Testler, çeşitli psikolojik hastalıklara yönelik oluyor. Daha önce terapi almış ya da bu konuyla ilgili bilgisi olan kişi bu soruya doğru bir karar verebilir belki. Böyle bir yönlendirmenin bir profesyonelin kişinin neye ihtiyacı olduğunu gözlemledikten sonra verilmesi gereken bir karar olduğunu düşünüyorum (Zeynep).

Onboarding soruları şu şekilde:

Terapi türü tercihi - Yaş - Cinsel kimlik (LGBT+Q seçenekleri eklenebilir)

Sorun tanımlama - Terapist tercihleri - Terapist cinsiyet tercihi

Uygun görüşme saatleri

Terapi Mutluluk Kaynağı Değildir

Geçmişte Hiwell’in reklamlarını gördüğümü hatırlıyorum. Burada vaat olarak iyileşme veriliyordu. Gülen insanlar, terapistler görselleri aklımda kaldı. Ancak terapiyi birazcık bilen birisi bunun çok rahat ve hemen mutluluk sağlayan bir süreç olmadığını bilir. Bilmiyorsa da öğrenmeli diye düşünüyorum.

Get Heltia

Detaylandırılmış, ihtiyaca yönelik testler sunuyor Heltia. Testler, kişinin kendiyle ilgili farkındalığını artırmada önemli rol oynuyor.. Terapist-hasta eşleşme süreci için makul sorular ve seçenekler sunulmuş. Bu testler kişinin terapisti ile paylaşılıyorsa bu terapist için de hasta hakkında aydınlatıcı ve tedavi sürecinde doğru tanı konusunda kolaylaştırıcı bir etken olabilir.

Onboarding soruları ise şöyle:

Mental zorlanma alanları - mental sağlık hedefleri - terapi süresi beklentileri - terapi yoğunluğu beklentileri

Terapi odak noktaları - Genel terapi beklentileri

Uzman iletişim şekli beklentileri

Terappin

En son olarak da Terappin’i ekledik. Daha detaylandırılmış uzmanlık kategorileri sunuyor. Makale, nefes egzersizleri ve meditasyon türleri gibi ek özellikler içermesi de zenginleştirmiş siteyi.

Platform, daha çok psikolojiyle ilgili ön bilgisi olan veya daha önce terapi almış kişilere yönelik görünüyor.

Online ve Yüz Yüze Terapi Farkı (Umutcan Akova)

‘’Görüşmeyi gerçekleştireceğimiz linki sizinle paylaşıyor olacağım’’ mı yoksa ‘’ Adresimiz bu kartın üzerinde yazılı ama ek olarak konum bilgisini de size göndereceğim’’ mi? Psikolojik danışmanlık ya da psikoterapi hizmeti almak istediğinizde hangisini duymak istiyorsunuz? Hangisi kulağınızda daha sıcak, daha güvenli tınlıyor? Bilakis, bu ikisi arasında bir ayrım gözetmeyip önemli olan bağdır, terapötik ittifaktır ya da sorunların çözülmüş olmasıdır diye düşenenlerdensiniz belki de… Bilemiyoruz ki!

O zaman haydi gelin bizimle olun ve online terapi ile çevrimiçi terapinin farklarına göz atalım birlikte.

Hangi Terapi Yöntemi Daha Etkili?

Önce şöyle bir bakalım dedik meta analiz var mı, araştırmaların araştırması olanlardan hani. 2021’de yayınlanan ve yüz yüze psikoterapiye karşı online psikoterapinin tedavi türleri ve hedefleriyle ilişkisini araştıran bir yayında, online terapinin yüz yüze terapi kadar etkili olduğu bulunmuş. 

Burada tabii bilişsel davranışçı terapi yaklaşımı baz alınarak bir araştırma yapılmış. Bu iki terapi yolunun yönteminin birbirine üstünlüğü olduğunu düşünen psikoterapistler ya da danışanlar elbette var. Amaç, temsil gücü yeterince büyük bir örneklem ile çalışarak hipotezimizi desteklemek ya da çürütmek ise, psikoloji alanında bu daha çok ilişki bularak yapılıyor zaten. 

Bardağı bırakırsak, %100 yere düşer. Tahmin ettiğiniz gibi. Ama ‘’Online terapi, yüz yüze terapiden ABC açısından %100 daha etkilidir.’’ desek? I ıh, yok olmadı.

Öznellik: Ahmet’e göre öyle, Ayşe’ye göre değil.

Mehmet ve Fatma ise hem online hem yüz yüze terapiyi de denemiş ve majör bir fark görmemişler. O haftaki yoğunluklarına, hayatın onları götürdüğü yere, işlerinin, belki çocuklarının durumuna göre terapistleriyle konuşup birlikte karar veriyorlarmış.

Peki siz ne düşünüyorsunuz?  Aynı ortamı solumak gerek mi diyorsunuz?

Çıktı olarak bir fark yok, terapistimizle birbirimize göre esneyelim, birlikte karar verelim mi diyorsunuz? Terapistim ne derse o, diyenlerden mi yoksa bence online daha iyi şimdi kalk, arabaya bin, trafiği çek, diyenlerden misiniz? 

Karar verme sürecinizi kolaylaştırmak için birkaç teknik, donanımsal farktan bahsedelim.

Mekana Bağımlı ya da Mekan Bağımsız Olmak 

Pandemi ile birlikte hayatımızda ekmek su gibi entegre olan bir uzaktan çalışma konusu var. Online terapiler de bu dönemde pik yaptı ve birçok girişim ortaya çıktı. İnsanlar ‘’ Bi düşünsene, şu an Antartika’da olsam bile, bu görüşmeyi yapabilirim.’’ düşüncesini çok sevdi. Tamam tamam, gömlek altına eşofman fena fikir değil. 

Tiyatroda da Sözsüz Oyunlar Önemlidir

Danışan konuşmazken de, danışanın yürüyüşüne, kiminle geldiğine, nasıl konuştuğuna ve sustuğuna özen gösteren terapistler de vardır. Bu sözsüz iletişim, birçok psikoterapi yaklaşımında terapiste ipuçları verebilir. İşte, yüz yüze terapi artılarından biri.

Ne Kadar Pound O Kadar Sound

Bazı müzik marketlerin savunduğu bir fikir olsa da, online terapi bu konuya ılımlı bir bakış getirdi şüphesiz. Bakınız, aynı kişiden alacağınız yüz yüze seans 2500 lira iken, online seans 2000 lira olabilir basit bir örnek vermek gerekirse. Hele süpervizyon danışanı olmayı kabul ederseniz, yani görüşmenizden ses/görüntü kaydı alınıp, yalnızca eğitim amaçlı kullanılmasını kabul ederseniz, daha da düşer o ücret. Lojistik olarak daha kolay olan online terapi, enerjiyi koruyor. Sonra söylemedi demeyin. 

Duygu - Düşünce - Davranış, iyi güzel de yetmiyor işte!

Bilişsel davranışçı psikoterapilerin, birçok psikiyatrik tanı belirtilerini azaltmada etkililik sağladığına hiç şüphe yok. Hatta ve hatta bazı kişilik örgütlenmelerinde dahi çalışılıyor, 1. ve 2. dalgadan sonra karar ve kabule dayalı 3. dalga bilişsel davranışçı psikoterapiler dahi gündemde. Bittabi tam bir ‘’konuşma terapisi’’ olduğundan BDT akımı, iki kişinin konuşabileceği her yerde yapılabilir hemen hemen. Fakat terapi yaklaşımları elbette sınırlı değil. Bir sanat terapisti olduğunuzu düşünün. Danışanın bilinçdışını bilince getirmek için, müzikle, resimle, drama ile çalışıyorsunuz. Nasıl olacak küçücük bilgisayar ekranında drama efendim? Olmaz… İşte, online psikoterapi, yaklaşımları böyle kısıtlayabiliyor. O zaman, bilişsel davranışçı çalışmak isteyenler için online bir avantaj iken, sanat terapisi gibi daha dinamik yaklaşımlarda dezavantaj olabilir desek kimse çıkıp da yok kardeşim demez herhalde. 

Psikolojinin Pazarlanmasında Sonuca Doğru Gidebilir Miyiz?

Bu yazıyı hazırlarken reklam veya organik olarak önüme çıkan advicemy, evimdeki psikolog ve konuşmalıyız gibi site/platformları maalesef yazıya dahil etmedim. Zaten hepsi aynı mantıkta ilerliyor. Bazısının arayüzü ve tasarımları farklı olsa da hitap ettiği insanlar aynı: Psikolojik destek arayanlar.  

Peki reklam yapan/veren psikolog veya psikolojik destek platformu size itici geliyor mu? Şüphelenmez misiniz?

Evital ve diğer daha geniş iyilik ve sağlık platformları da benzer süreçte sizin ihtiyacınıza göre bir uzman eşleştiriyor.

Peki bu platformlar hizmet anlamında farklı değilse siz hangisini seçeceksiniz? Acaba yüz yüze terapi daha mı iyi? Terapinin reklamı yapılmalı mı? Reklamı yapılan bir terapi platformunu reddedenler kimlerdir? Gibi sorularla bu psikolojik destek markalarının pazarlama yollarını değerlendirirsek ne olur? Doktorlar, sağlık çalışanları ve psikologlar reklam yapmalı mı?

Hiçbirinde açık ve net olarak psikolog seçme kriterleri ilk aşamada yazmıyor. Basitçe eşleştirme adımlarından bahsediliyor. Burada veri güvenliği, Sağlık Bakanlığı yönetmeliklerine uyumluluk, Türk Psikologlar Derneği etik kurallarına bağlılık gibi “teknik” konulara doğru bir iletişim anlayışıyla vurgu yapılabilir ve çok kolaylıkla farklılaşma sağlanabilir.

Bunca ruhsal sorun olan ülkemizde “olumlu düşün, iyilik bul” yaklaşımıyla bir destek olunamayacağını düşünüyorum. Burada sorumlu ve etik pazarlama anlayışı olmalı. Sosyal bir konuda proje başlatmak; toplumun en büyük psikolojik sorunlarına dair yazılar yazmak, bu konuyla ilgili gündem oluşturmak mümkün mesela. Belki yapmışlardır da, duyan varsa lütfen yazsın. 

Daha çok reklam veren bir platforma ben dahil olmak ister miyim? Yoksa platform içindeki yorumlara mı güvenirim? Veya tamamen başka bir kriter setim mi var psikolog seçmek için?

Tüm sorduğum sorulara cevabınız ne olursa olsun kimseye sormadan psikolog bulabilirsiniz bu platformlar yardımıyla. Ama hep benzer soru işaretleri kalabilir aklınızda.

Ama bu tek yöntem değil. Bir bilene sorarak psikolog da bulabilirsiniz. 

Teknoloji sadece daha uygun maliyete (bu iyi mi kötü mü bilemedim çünkü hizmetin performansı farklı kriterlerde ölçülebilir) daha çok eşleşme imkanı sunuyor.  Ancak pazarlama ve doğru insanlara ulaşma açısından platformların iletişim tonları ve marka vaatleri maalesef yetersiz görünüyor. Evet değişim ve huzu sağlar terapi ama bir bedeli olur; kendinle yüzleşme. İyileşme nadiren kolaylıkla olur. Bu süreçte kolaylıkla terapist bul ve iyileşmeye adım at gibi bir vaat bana en mantıklı yol görünüyor.

Bu bile bir marka vaadi olarak verilmiyor. Ne ilginç değil mi?